Η υψηλή κατανάλωση τροφίμων και ποτών που είναι πλούσια σε ζάχαρη, με κυριότερα τα γλυκά και τα αναψυκτικά, αποτελεί ένα κοινό χαρακτηριστικό της διατροφής των παιδιών. Δεδομένου όμως ότι η υψηλή κατανάλωση ζάχαρης έχει συσχετιστεί με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, πόση ζάχαρη μπορούν να καταναλώνουν τα παιδιά με ασφάλεια;
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εξέδωσε πρόσφατα νέες συστάσεις για την πρόσληψη «ελεύθερων σακχάρων» από ενήλικες και παιδιά, με σκοπό να μειωθεί ο κίνδυνος των μη μεταδιδόμενων νοσημάτων, με ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη και διαχείριση της παχυσαρκίας και της τερηδόνας. Σύμφωνα, λοιπόν, με τις οδηγίες του ΠΟΥ, συστήνεται μειωμένη πρόσληψη «ελεύθερων σακχάρων» καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του ατόμου. Συγκεκριμένα, η πρόσληψη ελεύθερων σακχάρων δεν πρέπει να ξεπερνά το 10% της συνολικής ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης του ατόμου. Τι περιλαμβάνει, όμως, ο όρος «ελεύθερα σάκχαρα»; Σε ποια τρόφιμα απαντώνται και πώς μπορούν οι γονείς να μειώσουν την πρόσληψή τους από τα παιδιά;
Ο όρος «ελεύθερα σάκχαρα» περιλαμβάνει τους μονοσακχαρίτες (κυρίως γλυκόζη και φρουκτόζη) και τους δισακχαρίτες (κυρίως ζάχαρη και μαλτόζη) που προστίθενται σε τρόφιμα και ροφήματα από τη βιομηχανία τροφίμων, τους μάγειρες/παρασκευαστές τροφίμων, αλλά και τους ίδιους τους καταναλωτές (π.χ. η προσθήκη επιτραπέζιας ζάχαρης σε ροφήματα), καθώς και τα σάκχαρα που περιέχονται φυσικά σε κάποια τρόφιμα. Ως προς το πρώτο σκέλος του ορισμού, τρόφιμα του εμπορίου που περιέχουν ελεύθερα σάκχαρα και καταναλώνονται συχνά από παιδιά είναι τα συσκευασμένα γλυκίσματα ή κάποια αρτοσκευάσματα (π.χ. μπισκότα, γκοφρέτες, κρουασάν, ντόνατς, κέικ, παγωτά, κράκερ, κ.λπ.), τα σακχαρούχα ροφήματα (π.χ. αναψυκτικά, τυποποιημένοι χυμοί φρούτων, ενεργειακά ποτά, έτοιμα σοκολατούχα γάλατα και ροφήματα σοκολάτας), οι κομπόστες, τα γλειφιτζούρια, οι καραμέλες και τα ζαχαρωτά, το μαλλί της γριάς, τα επιδόρπια γιαουρτιού, τα περισσότερα δημητριακά πρωινού και οι μπάρες δημητριακών. Αντιστοίχως, στις φυσικές πηγές ελευθέρων σακχάρων συγκαταλέγονται το μέλι, τα σιρόπια και οι χυμοί φρούτων, συμπεριλαμβανομένων των φυσικών και των συμπυκνωμένων χυμών. Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι ο όρος «ελεύθερα σάκχαρα» δεν περιλαμβάνει τα σάκχαρα που βρίσκονται φυσικά στα λαχανικά, στα γαλακτοκομικά προϊόντα και στα ολόκληρα φρούτα.
Ενδεικτικά, ένα παιδί ηλικίας 10 ετών με μέτρια σωματική δραστηριότητα θα ξεπεράσει τη σύσταση του ΠΟΥ (για λιγότερο από 10% της ενεργειακής πρόσληψης από «ελεύθερα σάκχαρα») εάν καταναλώσει εντός της ημέρας 1 φλιτζάνι έτοιμο σοκολατούχο γάλα (250 ml), μια μερίδα δημητριακών πρωινού (30 γρ.) και ένα κρουασάν (80 γρ.) με γέμιση κεράσι, ή 1 φλιτζάνι φυσικό χυμό πορτοκάλι (250 ml), 2 μικρά γεμιστά μπισκότα (30 γρ.) και 1 παιδικό επιδόρπιο γιαουρτιού (150 γρ.) ή 1 φλιτζάνι σακχαρούχου αναψυκτικού (250 ml) και μισή σοκολάτα (50 γρ.). Επομένως, γίνεται κατανοητό ότι εύκολα μπορεί ένα παιδί να υπερβεί τις νέες οδηγίες του ΠΟΥ για την πρόσληψη ελεύθερων σακχάρων, ιδίως αν η διατροφή του περιλαμβάνει πολλά τυποποιημένα τρόφιμα.
Με στόχο την ελαχιστοποίηση της πρόσληψης ελεύθερων σακχάρων είναι χρήσιμο οι γονείς να διαβάζουν προσεκτικά και να είναι σε θέση να αξιολογούν τις πληροφορίες που περιλαμβάνονται στις ετικέτες των τροφίμων. Συνήθη ελεύθερα σάκχαρα που προστίθενται σε τρόφιμα, και άρα αναφέρονται στα συστατικά τους, είναι τα εξής: φρουκτόζη, γλυκόζη, ζάχαρη, σουκρόζη, σακχαρόζη, μαλτόζη, σιρόπι μαλτόζης, σιρόπι γλυκόζης, μελάσα, μέλι, σιρόπι καλαμποκιού, δεξτρόζη, ιμβερτοσάκχαρο, σιρόπι βύνης, εκχύλισμα βύνης, σιρόπι αμύλου, πετιμέζι. Παρόλα αυτά, δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν είναι υποχρεωτική η αναγραφή της συνολικής ποσότητας των ελεύθερων ή πρόσθετων σακχάρων στη συσκευασία των τροφίμων. Προς το παρόν, σε ορισμένα τρόφιμα οι πίνακες διατροφικής επισήμανσης παρέχουν κάποια σχετική πληροφόρηση, καθώς περιλαμβάνουν τη συνολική ποσότητα των σακχάρων (φυσικών και πρόσθετων).
Συμπερασματικά, λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά τα στοιχεία, οι βασικότερες ίσως οδηγίες που μπορούν να δοθούν στους γονείς για τη μείωση της πρόσληψης «ελεύθερων σακχάρων» από τα παιδιά τους, αλλά και τους ίδιους, είναι οι ακόλουθες:
-να δίνουν προσοχή στα γλυκά, έχοντας κατά νου τόσο την ποσότητα όσο και τη συχνότητα κατανάλωσής τους,
-να αποφεύγουν να δίνουν στα παιδιά «έτοιμα» τρόφιμα και να προτιμούν τα προϊόντα που δηλώνουν ότι δεν περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα,
-να αποφεύγουν την προσθήκη γλυκαντικών υλών, όπως η ζάχαρη και το μέλι, σε τρόφιμα ή ροφήματα (π.χ. στο γάλα, το γιαούρτι, το ψωμί κ.λπ.),
-να προσφέρουν στα παιδιά ολόκληρα φρούτα και να αποφεύγουν τους χυμούς φρούτων, ιδίως τους συσκευασμένους,
-δεδομένου ότι πολλά από τα τρόφιμα που περιέχουν «ελεύθερα σάκχαρα» προσφέρονται στα σχολικά κυλικεία και στα ταχυφαγεία, αναδεικνύεται για ακόμα μια φορά η σημασία του σπιτικού κολατσιού και της συνετής κατανάλωσης γρήγορου φαγητού για τα παιδιά.
